Ο Wilhelm Weitling (1808 – 1871) υπήρξε μια από τις σπουδαιότερες μορφές του νεαρού κομμουνιστικού κινήματος στην Ευρώπη, πολύ πριν οι Μαρξ και Ένγκελς προσχωρήσουν στο κίνημα αυτό τη δεκαετία του 1840 και γίνουν οι θεωρητικοί και ουσιαστικοί ηγέτες του. Ο Weitling ήταν γνήσιος προλετάριος, ταπεινής κοινωνικής καταγωγής. Γιός ενός Γάλλου στρατιώτη του στρατού κατοχής του Ναπολέοντα στην Πρωσία και μιας υπηρέτριας από το Μαγδεμβούργο, έχασε τον πατέρα του το 1812 στην ατυχή εκστρατεία του Ναπολέοντα στη Ρωσία και μεγάλωσε σε απερίγραπτη φτώχεια, που επιδείνωνε το γεγονός ότι οι γονείς του ποτέ δεν παντρεύτηκαν και η μητέρα του ήταν μάλλον δακτυλοδεικτούμενη για τα γερμανικά ήθη της εποχής. Έλαβε υποτυπώδη δημόσια εκπαίδευση και πρακτικά μορφώθηκε μόνος του, διαβάζοντας τη Βίβλο, από την οποία μπορούσε να απαγγείλει χωρία ολόκληρα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, και βρίσκοντας καταφύγιο στις τοπικές βιβλιοθήκες. Μιλούσε ως μητρική γλώσσα τα Γερμανικά και τα Γαλλικά, έμαθε άπταιστα Αγγλικά και μπορούσε να διαβάσει και να συνεννοηθεί στα Ιταλικά. Από πολύ μικρός μπήκε στη βιοπάλη και έγινε ράφτης, ενώ από τα 18 του άρχισε να ταξιδεύει παντού για αναζήτηση δουλειάς (όχι μόνο σαν ράφτης˙ δούλεψε σε φάμπρικες, στο σιδηρόδρομο, ως πλανόδιος πωλητής, κ.ά.) και παράλληλε ανέπτυξε την πολιτική και επαναστατική του δράση σε άμεση συνάφεια και διαβίωση με το προλεταριάτο της εποχής και σε διάφορες χώρες της Ευρώπης (Γαλλία, Ελβετία, Αυστρία, Αγγλία, Βέλγιο, Ουγγαρία κ.ά.), ενώ έφτασε μέχρι τη Νέα Υόρκη στις ΗΠΑ. Έγινε σύντομα όχι μόνο πολιτικός, αλλά και θεωρητικός ηγέτης, της πρώτης κομμουνιστικής οργάνωσης (κατά βάση χριστιανικής), του Συνδέσμου των Δικαίων, στον οποίο εντάχθηκε το 1837 και εξέδωσε τέσσερα βιβλία, ένα πραγματικά αξιομνημόνευτο επίτευγμα για έναν «αμόρφωτο», ο οποίος πέρα από την πολιτική του δράση, έπρεπε συνήθως να δουλεύει 12 ώρες την ημέρα για να επιβιώνει! Ο Ένγκελς, το 1843, τον περιγράφει ως «τον ιδρυτή του γερμανικού κομμουνισμού», ενώ ο Μάρξ, σε ανύποπτο χρόνο υμνεί τη «θεωρητική και φιλοσοφική του ευφυία» και θεωρεί ότι συνδυάζει τις καλύτερες παραδόσεις του αγγλικού και γαλλικού εργατικού κινήματος. Ο Weitling, μετά τις αποτυχημένες εξεγέρσεις στα γερμανικά κρατίδια το 1848-49 και διωγμένος από τους Μαρξ και Ένγκελς από τον Κομμουνιστικό Σύνδεσμο, την οργάνωση που διαδέχτηκε, υπό την ηγεσία τους το Σύνδεσμο των Δικαίων, φεύγει για την Αμερική, όπου συνεχίζει την πολιτική του δράση και συμμετέχει ενεργά στο κοινοτιστικό πείραμα (κυρίως Γερμανών εργατών και μεταναστών) της αυτοδιαχειριζόμενης κοινότητας Communia, στην ύπαιθρο της Αιόβα (1847-1858). Μετά τη διάλυση της κοινότητας, εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη, έχοντας παντρευτεί εκεί και αποκτήσει έξι παιδιά. Ποτέ του δεν παράτησε την τέχνη του ράφτη και μάλιστα προς το τέλος της ζωής του έλαβε εννέα διπλώματα ευρεσιτεχνίας για σπουδαίες βελτιώσεις που επινόησε πάνω σε ραπτομηχανές και ραφτικά εργαλεία! Η επαναστατική θεωρία του ιδιόμορφου χριστιανού προλετάριου Weitling ήταν ένα μίγμα πρωτοχριστιανικών αντιλήψεων και εργατικού κομμουνισμού και στο επίκεντρο της πρακτικής και πολιτικής του δράσης βρισκόταν πάντα η βελτίωση της ζωής της πλειοψηφίας της εργατικής τάξης, παραμένοντας καχύποπτος απέναντι στους διανοούμενους και τις απελευθερωτικές τους θεωρίες ή στις ποικίλες θεωρίες των σταδίων. Από αυτή την άποψη ήταν πιο κοντά στους ουτοπικούς σοσιαλιστές και τους μεταγενέστερους αναρχικούς.
Ο ξεχασμένος αυτός επαναστάτης έμεινε στη μνήμη των σύγχρονων θεωρητικών, εξαιτίας της σφοδρής σύγκρουσής του με το φιλόδοξο και ανερχόμενο τότε δίδυμο Μάρξ και Ένγκελς, οι οποίοι έθεσαν σαν πρωταρχικό τους στόχο να «καθαρίσουν τα μυαλά των Γερμανών εργατών από τον ουτοπικό σοσιαλισμό» που συνηθίζει να «παίζει με ειδυλλιακές εικόνες μιας μελλοντικής κοινωνίας» και να τους πείσουν για την αναγκαιότητα και την ισχύ του «επιστημονικού σοσιαλισμού». Η σύγκρουση με τον αδιαφιλονίκητο ηγέτη του τότε γερμανικού εργατικού κινήματος, αυτόν τον εκπρόσωπο του «στενόμυαλου εξισωτικού κομμουνισμού», ήταν αναπόφευκτη. Ξεκίνησε από μια συνάντηση ηγετικών μορφών του γερμανικού εργατικού κινήματος στις Βρυξέλες το 1846, όταν ο Μάρξ έθεσε ζητήματα για μια πρόταση προγράμματος για το μετασχηματισμό του Συνδέσμου των Δικαίων και την οργάνωση της απεύθυνσης στους εργάτες, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών πόρων για κάτι τέτοιο. Εκεί επιτέθηκε στον Weitling, σαρκάζοντας τις ουτοπικές, συναισθηματικές του απόψεις, επικρίνοντας την προπαγάνδα που προωθεί στους εργάτες χωρίς να τους δίνει μια στέρεη βάση για την οργάνωση της κοινωνικής δράσης και κοροϊδεύοντας τις απόψεις του ως κατάλληλες για τους κατοίκους χωρών όπως η Ρωσία, αλλά παντελώς ακατάλληλες για τους Γερμανούς εργάτες που χρειάζονται ένα δόγμα επιστημονικό και εξειδικευμένο (με δυσκολία κρύβεται ο διαβόητος αντισλαβισμός του Καρόλου…). Ο Weitling με τη σειρά του κατηγόρησε τον Μαρξ ότι τον ενδιαφέρει να έχει παρτίδες με ανθρώπους του πλούτου για να οργανώνει τη δράση του κατά πως θέλει αυτός («όλη η συζήτηση συνοψίζεται στο να μας πεις ότι όποιος έχει τα λεφτά θα γράφει ό,τι θέλει αυτός»), ότι προωθεί «δυσνόητες θεωρίες» και «αναλύσεις των βιβλίων», όντας «απομακρυσμένος από τον κόσμο που υποφέρει και τα βάσανα των ανθρώπων», απολαμβάνοντας την πολυτέλεια της γνώσης. Η συνάντηση έληξε με τον Μαρξ να χτυπάει τη γροθιά του στο τραπέζι έξαλλος και να κατηγορεί τον αντίπαλο σύντροφό του για «τερατώδη αμάθεια».
Μετά την ατυχή συνάντηση αυτή, το δίδυμο Μάρξ – Ένγκελς συστηματοποίησε την πολεμική του σε βάρος του Weitling, και προσπάθησαν και επέτυχαν να τον αποκλείσουν από τον Κομμουνιστικό Σύνδεσμο. Ενδεικτικά, για το μένος των δύο ηγετών, ο Ένγκελς έφυγε για το Παρίσι για να σπάσει τους δεσμούς των εκεί Γερμανών εργατών με τον Weitling, κατηγορώντας τον ως «αντιδραστικό» και «κοινό απατεώνα» που ποτέ δεν έγραψε τα βιβλία που εξέδωσε με το όνομά του! Ακόμα και το 1848, ο Ένγκελς σε επιστολή στο φίλο του Μάρξ, κοροϊδεύει μια μικρή ομάδα υποστηρικτών του Weitling στο Λονδίνο χαρακτηρίζοντάς τους ομάδα «κώλων», ενώ αργότερα το θεωρητικό δίδυμο εξακολουθεί να μιλάει απαξιωτικά «για το δηλητήριο αυτού του βασιλιά των ραφτάδων και δικτάτορα της αποικίας, της Communia». Μάλιστα, ο Μαρξ δεν κρύβει τη γενικότερη απέχθειά του για αυτοδίδακτους προλετάριους σαν το Weitling και, πολύ αργότερα, σε μια επιστολή του υποστηρίζει ότι «όταν παρατάνε τη δουλειά τους και γίνονται επαγγελματίες λόγιοι, προκαλούν πάντα θεωρητικούς μπελάδες και είναι πάντα έτοιμοι να γίνουν κολλητσίδα με τους κουφιοκέφαλους από την κάστα των υποτίθεται ‘μορφωμένων’…» (Γράμμα στον Ζόργκε, Λονδίνο, 19 Οκτωβρίου 1877).
Όπως θαυμάσια σχολίασε ο Alvin Gouldner αυτό το προπατορικό αμάρτημα της μαρξιστικής θεωρίας, στη Θέση 13 στο βιβλίο του για τους διανοούμενους (βλέπε ΕΔΩ παλαιότερη ανάρτηση):
[…] Ο ίδιος ο μαρξισμός, εξάλλου, δημιουργήθηκε από τον γιό ενός χαμηλόβαθμου Πρώσου γραφειοκράτη και τον γιο ενός ιδιοκτήτη πολυεθνικής βιομηχανίας· και οι δύο μανδαρίνικης παιδείας. Ο μαρξισμός ήταν πάντοτε καχύποπτος απέναντι στις ντόπιες κουλτούρες του προλεταριάτου –υποτίθεται λόγω της έλλειψης ελεγκτικού και κριτικού λόγου. Όταν ο Λένιν κωδικοποίησε την Οργάνωση της Πρωτοπορίας, ένας από τους κεντρικούς του στόχους ήταν να προστατεύσει την καθαρότητα των teoretiki (θεωρητικών) από την εργατική τάξη. Ο Λένιν, ακολουθώντας τον Κάουτσκυ, αντιλαμβανόταν αταλάντευτα τον μαρξισμό ως το δημιούργημα των μορφωμένων διανοούμενων. Υποστήριζε ότι ο σοσιαλισμός δεν θα αποτελέσει μια αυθόρμητη κατασκευή του προλεταριάτου, αλλά αντίθετα έπρεπε να έλθει απέξω, ως αποστολή του Κόμματος της Πρωτοπορίας. Η πρωτοπορία έπρεπε να διατηρεί μια αυστηρή ιεραρχική δομή, τον «δημοκρατικό συγκεντρωτισμό», ώστε το κόμμα να παραμένει υπό τον απόλυτο έλεγχο εκείνων που προάγουν τον ελεγκτικό και κριτικό λόγο ή αλλιώς την «επιστημονική» θεωρία, των teoretiki, μετατρέποντας το κόμμα σε μηχανισμό των διανοουμένων.[…]
Για τη συναρπαστική ζωή και διαδρομή αυτού του Γερμανού ράφτη, θεωρητικού, πολιτικού ακτιβιστή και εφευρέτη μπορεί κάποιος να ανατρέξει στο έργο του Carl Wittke: Wittke, C. (1950). The Utopian communist: A biography of Wilhelm Weitling, nineteenth century reformer. Baton Rouge: Louisiana State University Press.
Ιστολόγιο γνώμης και πληροφόρησης 